پنج نوع علامت ویژه بیماری اسکیزوفرنیا عبارتند از: هذیانها، توهم ها، سخن گفتن پریشان و آشفته، رفتار سازمان نیافته و علامت های منفی

نشانه ها و علامت های بیماری اسکیزوفرنیا از یک فرد تا فرد دیگر به شدت تفاوت دارد؛ هم از نظر الگوی بیماری و هم از نظر شدت آن.
همه افرادی که دچار بیماری اسکیزوفرنیا هستند، همه علامت های یادشده دیده نمی شود. همچنین نشانه های این بیماری در درازای عمر ممکن است دگرگون شود.

هذیان ها
هذیان یک باور ثابت است که یک فرد ممکن است برخلاف شواهد روشن و شفاف در راستای درست نبودن آن، آن را بپذیرد. هذیان در افراد دچار اسکیزوفرنیا نسبتاً شایع است و در 90% این افراد دیده می شود. این هذیان ها با ایده ها و خیال پردازی های عجیب و غریب و غیر منطقی در ارتباط هستند.

هذیان های افراد دچار بیماری اسکیزوفرنیا به شرح زیر هستند:

هذیان گزند و آسیب
فرد دچار بیماری اسکیزوفرنیا ممکن است براین باور باشد که فرد یا افرادی قصد دارند به او آسیب برسانند. این هذیان اغلب با ایده های عجیب و غریب توطئه برنامه ریزی شده و .. . همراه استا. ( برای نمونه " مریخی ها می کوشند مرا زهر بخورانند" و یا "مواد رادیواکتیو را از راه لوله آب به طرف من می فرستند " )

هذیان انتساب به خود
این باور که یک رویداد ( بی اثر محیطی ) می تواند یک معنی شخصی و ویژه برای فرد داشته باشد. برای نمونه یک فرد دچار بیماری اسکیزوفرنیا ممکن است این باور را داشته باشد که مطلب نوشته شده در یک بیلبورد یا سخنان فردی در تلویزیون برای او پیام خاصی می فرستد که دربردارنده مفهوم ویژه ای است.

هذیان بزرگ منشی
این باور که فرد مهم و مشهوری است مانند عیسی مسیح یا ناپلئون. هذیان های بزرگ منشی ممکن است با این باور همراه باشد که وی توانمندی های غیرعادی دارد که افراد دیگر چنین توانمندی هایی ندارند ( برای نمونه توانایی پرواز).

هذیان کنترل
این باور که اندیشه و فکرهای او زیر کنترل دیگران و یا نیروهای بیگانه است. نمونه ای از اختلال های شایع در این زمینه هذیان های کنترل، انتشار و پخش کردن فکرهای فرد ( " اندیشه های خصوصی من به سایرین منتقل می شوند " ) ، کاشتن فکر در مغز ( " فردی کوشش می کند اندیشه هایی را در مغز من بکارد" ) و برداشتن اندیشه های از مغز فرد ( " سی. آی. ای کوشش دارد اندیشه های مرا بدزدد" ).

توهم ها
توهم، احساس کردن صداها یا تجربه هایی هستند که دیگران آنها را احساس نمی کنند؛ اما فرد آنها را واقعی می پندارد، اما تنها در مغز و اندیشه آنها رخ می دهند. توهم ها می توانند در هر یک از حواس پنج گانه رخ دهند.
توهم های شنوایی در افراد دچار بیماری اسکیزوفرنیا، بسیار شایع است. توهم های بینایی نیز تا اندازه ای گزارش می شود. بررسی ها نشان داده اند که توهم های شنوایی هنگامی رخ می دهند که فرد خودگویی های درونی را به منزله صداهایی که منشاء بیرونی دارند، تفسیر می کند.
توهم های بیماران دچار اسکیزوفرنیا ، بیشتر برای خود آنان دربردارنده معنی و مفهوم ویژه است. گاهی این صداها از آن افرادی است که می شناسند، معمولاً این صداها انتقاد آمیز هستند، گاهی ممکن است دشنام بدهند و یا تحقیر کنند. به نظر می رسد هنگامی که فرد تنها است، توهم ها بیشتر می شوند.

سخن گفتن آشفته ( گفتار پریشی )
اندیشه تکه تکه، از ویژگی های روشن بیماران دچار اسکیزوفرنیا است. این مشکل در شیوه بیان فرد به خوبی آشکار است. برای افرادی که دچار این بیماری هستند، متمرکز شدن روی موضوعی و یا دنبال کردن یک رشته فکرهای پی درپی، دشوار است. آنها ممکن است در پاسخ به یک پرسش، در ارتباط با آن ، سخن خود را آغاز کنند، اما در پایان بیان آنها هیچ ارتباطی با پرسش نداشته باشد.
ممکن است بیان آنها بریده بریده باشد، و یا کاملاً بی منطق .

رفتار سازمان نایافته
رفتارهای منفی افراد دچار اسکیزوفرنیا به معنی نبود رفتارهای بهنجاری است که در افراد عادی ه دیده می شود.
نشانه های منفی شایع در بیماران دچار اسکیزوفرنیا به شرح زیر است:
- نبود احساسات هیجانی،
جهره بی روح و مات، صدای یک نواخت، نبود تماس چشمی و چهره خالی و یا هیجان های محدود
نداشتن کنجکاوی یا شور و هیجان
دشواری در داشتن انگیزه و مراقبت از خود
نداشتن دلبستگی نسبت به جهان...

منبع:
www.helpguide.org/article/schizophrenia
Melinda Smith, Jeanne Segal (2016). Schizophrenia: symptoms types, causes and early warning