لکنت زبان نوعی اختلال گفتار است که آن را با عنوان اختلالات ناروانی گفتار و یا روان نبودن گفتار مطرح کرده‌اند. مشکل عمده‌ای که در لکنت زبان وجود دارد، عدم توانایی برقراری ارتباط به شکل آسان، با سرعت مناسب و به طور پیوسته است. در نتیجه شخص نمی‌تواند در انتقال پیام موفق باشد.

تعاریف زیادی از لکنت زبان ارائه شده است. لکنت زبان، آشفتگی و اختلال روانی گفتار است و شامل یک یا چند مورد از این علائم است: تکرار صداها، کشش صداها، مکث درون واژه‌ها، جایگزین کردن واژه‌ها به منظور جلوگیری از امتداد، قفل و گیرهای قابل شنیدن و یا به طور کلی به ناروانی‌های بیان گفته می‌شود.‌ لکنت مزمن ممکن است با علائم فیزیکی شنیداری یا دیداری مانند حرکات چشم، شکلک و یا اطناب زبانی همراه باشد.

زمان ظهور و شدت لکنت بر حسب موقعیت تغییر می‌کند و متفاوت است و می‌توان آن را با توجه به موقعیت ارتباطی و کلمات بیان شده تا حدی پیش‌بینی کرد. لکنت در بین کودکان خردسال بیشتر شایع است و در سنین بالاتر و بزرگسالان معمولا رفع می‌شود. 50 تا 80 درصد از کودکان مبتلا به لکنت به طور خودبخودی بهبود می‌یابند. دربرابر هر سه یا چهار پسر مبتلا به لکنت، یک دختر دچار آن می شود. لکنت معمولاً در خانواده‌هایی که در آنها کودک مبتلا یا افراد مبتلا وجود داشته است، بیشتر دیده می شود.

لکنت زبان بیشتردر دوران خردسالی آغاز شده و یک پدیده ویژه دوران کودکی است. معمولا از سنین 2 تا 4 سالگی شروع می‌شود. لکنت زبان از مهمترین و رایج ترین اختلالات سخن گفتن است. در سنین 6 تا 7 سالگی نیز که آغاز مدرسه رفتن می‌باشد به لحاظ ویژگیهای عاطفی و سازگاری اجتماعی ویژه این دوره در میان کودکانی که بیشتر مستعد چنین اختلالی هستند روز می کند.

گاهی در دوران بزرگسالی نیز افرادی که قبلا به نحوی لکنت زبان داشته‌اند، دچار آن می‌شوند. در واقع سن، شرایط و ویژگیهای بلوغ نیز در تغییر شکل یا تشدید لکنت موثر است.

انواع لکنت‌:
تکرار واژه ها : در این نوع از لکنت زبان کودک یک سیلاب از کلمه‌ای را با سرعت و تشنج تکرار می‌کند

توقف در تلفظ‌ : در این حالت در هنگام سخن گفتن چند ثانیه توقف به وجود می‌آید و کودک دچار وقفه در تلفظ و ادای واژه همراه با فشار، کوشش و حرکات خاصی است.

لکنت زبان معمولا از 18 ماهگی تا 9 سالگی پدید می آید. بیشترین موارد آغاز لکنت، در دو نقطه سنی 2 تا 5/3 سالگی و 5 تا 7 سالگی است. برخی از افراد مبتلا و البته نه همه آنها دارای مشکلات دیگر گفتار و زبان هستند.

لکنت به صورت ناگهانی و یک باره شروع نمی‌شود و معمولا به صورت تدریجی و در طول یک دوره زمانی که ممکن است هفته‌ها و یا ماه‌ها به درازا بکشد، آغاز می‌شود.‌ والدین باید بدانند که لکنت کودک تنها با درمان دارویی بهبود نمی‌یابد بلکه باید با کودک به آرامی صحبت کنند و او را به آرامش تشویق کنند. از کودک بخواهند در باره‌ مشکل خود با آن‌ها سخن بگوید. آموزگاران بهتر است کودکان را وادارند به صورت جمعی مطالب درسی‌ را بخوانند؛ در هنگام پرسش های شفاهی، به همه دانش آموزان زمان کافی بدهند، به همه بیاموزند پاسخ صحیح ارزش بیشتری از پاسخ سریع دارد؛ در خلوت با وی گفتگو کنند و نیاز کودک را برای راحتی بیشتر در کلاس بدانند.. .

کندی زبان در جایی پیش می‌آید که دستگاههای تکلم انسان دچار پاره‌ای مشکلات می شود؛ از اینرو ادای کلمات ناگهان به مانع برخورد می‌کند و پیوسته مکثی در میان صحبت روی می‌دهد. به هنگام چنین رویدادی معمولا انسان حرفی را که روی آن مکث ایجاد شده است، چندبار تکرار می‌کند. انواع لکنت لکنت کلونیک یا حالت تکراری در بیان کلمه در این نوع از لکنت زبان کودک یک سیلاب از کلمه‌ای را (که معمولا اولین سیلاب کلمه را) با سرعت و تشنج تکرار می‌کند. مثلا کلمه پدر را چنین بیان می‌کند : پ پ پ پدر. لکنت تونیک یا توقف در تلفظ در این حالت در فعالیت عضلات تلفظی چند ثانیه توقف و سکون بوجود می‌آید و کودک دچار وقفه در تلفظ و ادای کلمه همراه با فشار ، کوشش و حرکات خاصی است. کودک مبتلا به این لکنت برای ادای کلمه شدیدا به خودش فشار می‌آورد و پس از لحظاتی سکون بطور ناگهانی و با تشنج کلمه را ادا می‌کند. مراحل مختلف لکنت کودکانی که دچار لکنت زبان هستند معمولا و از بدو پیدایش لکنت تا مرحله نهایی مراحل مختلفی را به شرح زیر می‌گذراند. لکنتی که کودک پذیرفته است. کودک در این مرحله متوجه می‌شود که برخی از حروف و کلمات را بطور غیرطبیعی تکرار می‌کند. اما به نظر می‌رسد که نگران حالت گویایی خودش نیست. کودک از این که اختلال تکلمی دارد ناراحت نبوده و رنجی نمی‌برد و کوششی هم برای رفع آن نمی‌کند. در این مرحله ،‌ لکنت کودک معمولا همراه با اختلالات تنفسی و یا علایم و عوارض بیماری نمی‌باشد. نوع لکنت کودک در این مرحله بیشتر از لکنت تکراری است و به همین دلیل در این حالت برنامه‌های گفتار درمانی موثر است.

بتدریج که کودک بزرگ شده و دامنه گفتگو هایش گسترده تر می‌شود به واسطه رفتار‌های ویژه و فشارهایی که معمولا از سوی همسالان، والدین و آموزگاران متوجه کودک می‌شود، وی را بطور چشم گیری با شگفتی و گاه با دلسردی نسبت به چگونگی اختلالات گویایی خود رو به رو می‌کند. مثلا به محض اینکه برخی از اعضای خانواده و نزدیکان کودک متوجه می‌شوند که او لکنت دارد، رفتارها و واکنش‌های مختلفی نشان می‌دهند. وی این واکنشها را درک کرده و از این رو عدم اطمینان و تنش عضلانی او بیشتر می‌شود.

بتدریج که حرکات و رفتار ضمنی همراه با لکنت به صورت غیر ارادی ظاهر می‌گردد، شدت لکنت افزایش می‌یابد. به نحوی که کودک نسبت به همه موقعیتها، واژه ها و صداهایی که با عدم روانی و سلامت او در صحبت همراه می‌شوند، حساسیت و نگرانی پیدا می‌کند. در این شرایط لکنت، روز به روز پیچیده تر و شدیدتر می‌شود.
پیش از سن 4 یا 5 سالگی تشخیص لکنت زبان دشوار است.

علل لکنت
عوامل گوناگونی از جمله عوامل بدنی، هیجانی، اجتماعی و یا ترکیب آنها در بروز لکنت زبان موثر هستند. بسیاری از افرادی که لکنت زبان دارند دچار برخی ناراحتیهای روانشناختی و ناسازگاری‌های اجتماعی نیز هستند. اما تشخیص اینکه آیا اینگونه ناراحتیهای روانی علت لکنت زبان است و یا لکنت خود پیامد حالات و فشارهای ناشی از اختلالات روانی است، دشوار است. در پاره ای مواقع لکنت زبان ممکن است به دنبال نارسایی ها و اختلالات دستگاه عصبی باشد و یا گاهی نیز لکنت زبان از زمان کودکی در اثر برخی ناهنجاریهای خفیف فیزیولوژیکی پدید می‌آید.